Istnieją różne problemy z mową, które mogą dotyczyć dzieci. W związku z tym występuje również seplenienie – przypadłość, o której wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy lub zna ją pod inną nazwą – sygmatyzm i która może budzić niepokój. Czym rzeczywiście jest seplenienie? Czy zawsze jest powodem do niepokoju? Co robić, gdy dziecko sepleni? Poznaj odpowiedzi na te pytania.

Co to znaczy, że dziecko sepleni?

Seplenienie, znane też jako sygmatyzm, to zaburzenie mowy, które dotyczy nieprawidłowej wymowy głosek dentalizowanych, czyli szeregów głosek:

• syczących: c, dz, s, z;
• szumiących: cz, dż, sz, rz;
• ciszących: ć, dź, ś, ź.

Seplenienie może dotyczyć trzech sytuacji:

• deformacji głoski, czyli tzw. sygmatyzm właściwy: dziecko nieprawidłowo realizuje głoskę np. seplenienie ze słyszalnym poszumem;
• zastępowanie głoski, czyli parasymagtyzm: dziecko zastępuje właściwą głoskę inną, zazwyczaj taką, która jest dla niego łatwiejsza w wymowie;
• opuszczanie głoski, czyli mogisygmatyzm: dziecko opuszcza wymowę trudnej głoski i na jej miejsce nie wstawia żadnej innej.

Zaburzenie to może dotyczyć nieprawidłowej realizacji pojedynczej głoski lub całych, a nawet kilku szeregów.

Co powoduje seplenienie?

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Jednym z nich jest po prostu to, że dziecko samo nauczyło się ustawiać język złym miejscu w stanie spoczynku np. wsuwanie go między łuki zębowe. To samo w sobie powoduje już zniekształcenie dykcji.

Inne powody, przez które dziecko może seplenić to m.in.:

• oddychanie przez uchylone usta i trzymanie języka na dnie jamy ustnej;
• połykanie infantylne: język jest płasko ułożony i może napierać na dolne zęby;
• ssanie smoczka lub kciuka;
• wady zgryzu np. przodozgryz, zgryz otwarty, zbyt wczesna utrata zębów;
• niedosłuch;
• obniżenie napięcie mięśniowe w obrębie twarzoczaszki;
• wrodzone anomalie języka np. skrócone wędzidełko;
• korzystanie ze złych akcesoriów do karmienia np. częste korzystanie z tzw. kubków niekapków;
• nieprawidłowe techniki karmienia dziecka np. zbyt długie podawanie pokarmu przez butelkę;
• czerpanie ze wzorców w otoczeniu np. przebywanie wśród osób, które mają takie zaburzenie mowy.

Czy seplenienie zawsze jest powodem do niepokoju?

Panuje powszechne przekonanie, że dwulatek lub trzylatek ma wręcz prawo do seplenienia. Tymczasem pragnę podkreślić, że sygmatyzm NIE jest wpisany w rozwój dziecka. Wszelkie deformacje głoski, czyli jej/ich nieprawidłowa, zdeformowana realizacja powinna być skonsultowana z logopedą. Wówczas można ustalić, co zrobić, by zmienić ten stan i czy rzeczywiście taka wymowa zmierza w kierunku wady.

Inaczej sytuacja wygląda z pojawianiem się konkretnych głosek. Czy jeśli 2-latek nie wymawia „dz”, to jest to powód martwienia się o seplenienie? Nie, bo głoski syczące, takie jak „s, z, c, dz” pojawiają się między 3. a 4. rokiem życia. Natomiast dwulatek i trzylatek nie powinien mieć problemów z głoskami ciszącymi „ś, ź, ć, dź”. W wieku 4-5 lat pojawiają się głoski szeregu szumiącego, czyli „sz, cz, dż, rz”, dlatego warto zwrócić uwagę na to, czy maluch mówi np. „czas” czy też „cas”.

Co robić, gdy dziecko sepleni?

Zrozumienie, czym jest seplenienie i dlaczego dziecko mówi w ten sposób, jest pierwszym ważnym krokiem w znalezieniu rozwiązania. W przypadku tego konkretnego problemu warto w pierwszym kroku zgłosić się do logopedy, który po badaniach i ocenie mowy dziecka ustali, w czym tkwi jego istota. W trakcie diagnozy określa się również najwłaściwsze metody leczenia dostosowane do danego przypadku. Zazwyczaj są to serie ćwiczeń, które należy wykonać regularnie, zarówno w gabinecie logopedycznym, jak i w domu. W przypadku takich problemów jak obniżone napięcie mięśniowe wskazane mogą być nieinwazyjne zabiegi stosowane w logopedii, np. elektrostymulacja logopedyczna.

Zdarza się, że seplenienie dziecka jest zaburzeniem złożonym i wymaga współpracy z innymi specjalistami. Przykładowo przy przerośniętych migdałkach, które utrudniają prawidłowe oddychanie, potrzebna jest konsultacja u laryngologa. Natomiast przy wadach zgryzu trzeba odwiedzić także ortodontę. Każda z tych interwencji zmierza do wspólnego celu, czyli jak najszybszej eliminacji przyczyny i lepszej pracy nad prawidłową wymową.

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko sepleni, nie zwlekaj. Im szybciej zostanie podjęta terapia logopedyczna, tym większa szansa na szybką poprawę. Jeśli masz pytania, skontaktuj się ze mną!